Saturday, December 13, 2014

गजल ४८

जिन्दगीको हिसाब बिग्रीएपछी तनाबमा छु प्रिय
हो, अचेल आफ्नै सपनाहरुको दबाबमा छु प्रिय


पल्पल् छट्पटिन्छु दिनहुँ तड्पिन्छु वर्षिन्छु कतीकति
झन् उसैमाथी तिम्रा यादहरुको सराबमा छु प्रिय


तिम्रो तस्बिर छातिमा टासिदिन्छु र पोखिदिन्छु पिडा
बताउ म कसरी ?? चोटहरुको बहाबमा छु प्रिय

त्यही एउटा सपना छ जहाँ तिम्लाई भेट्न सक्छु म
अनिदा यि आँखाहरु निदाउने लगाबमा छु प्रिय

चाहान्न - दुनियाले मेरो मुहार पढोस् र कठै ! भनोस्
त्यसैले अधरका भावहरुको बद्लाबमा छु प्रिय

Wednesday, November 19, 2014

कवितासङ्ग्रह : च्याउको जङ्गल



“याम्बुरी बुक प्वाइन्ट” ले ०७१ बैशाख महिनामा मात्र बजारमा ल्याएको कबितासङ्ग्रह “च्याउको जङ्गल” मा केन्दृत रहेर केहि कुरा लेख्न खोजिरहेछु म यतिबेला ।

यस कवितासङ्ग्रहमा समावेशी छुट्टाछुट्टै शिर्षकका ५४ वटा कवितालाई ६ वटा खण्डमा विभाजन गरिएको छ । सबै खण्ड र खण्डभित्रका सबै कविताहरुले शिर्षकले दिन खोजेको भावलाई उजागर गरेका छन् । यस मानेमा कविताहरु अनुशासित सावित भएका छन् ।

पहिलो खण्ड 'त्यो आइमाई' भित्र जम्माजम्मी १० वटा कविताहरुले ठाउँ पाएका छन् । जहाँ महिलालाई मुख्य पात्रका रुपमा उभ्यायर कविताहरुले भावलाई मञ्चन गरेका छन् । 'डम्बरिको देश' नामक कविताले अझ आकर्षित गर्‍यो मलाई । जुन कविताको उठान यसरि भएको छ -

“यस धरतिको सबैभन्दा महङ्गो बजारमा
तिम्रो देशसँगै बिक्री हुन्छ तिम्रो गरीबि !”

Thursday, November 13, 2014

जिवनी : मलाला


पिता जियाउद्दिन युसुफजाई र माता तोर पेकी युसुफजाईको पहिलो सन्तानको रुपमा सन् १९९७ जुलाई १२ मा मलालाको जन्म भएको थियो । खुसहाल र अटल युसुफजाई मलालाका दुई भाइ हुन् । पाकिस्तानको स्वात उपत्यकाको मिङ्गोरा शहरमा जियाउद्दिनको आफ्नै स्कुल छ । त्यही खुसहाल स्कुलमा मलाला र मलालाका दुई भाइले पनि पढ्ने गर्दथे ।

सन् २००५ मा फजुल्लाहले स्वात उपत्यकामा 'रेडियो मुल्लाह' सञ्चालन गर्‍यो । त्यो रेडियो बिहान ८ बजेदेखी १० बजेसम्म र बेलुका ७ बजेदेखी ९ बजेसम्म प्रसारित हुन्थ्यो । २८ वर्षे फजुल्लाह पोलियो लागेका कारण खुट्टा खोच्याउदै हिड्थ्यो । उ पहिले गाउँको नदिमा तुइन चलाउने गर्थ्यो पछी धर्मशात्र पढाउने शिक्षक भएर निस्कियो । फजुल्लाहले शुरु शुरुमा रेडियोद्वारा कुरानका कुरा पढेर सुनाउथ्यो । मानिसहरु खुब चासो मानेर उसका कुरा सुन्थे । उसका तर्क सुनेर मानिसहरु उसप्रती श्रद्दा गर्थे । उसले रेडियो मार्फत खराब बानी छुटाउने अभ्यासहरुका बारेमा बताउथ्यो । असल मुसलमान हुनका लागी दाह्री पाल्न, चुरोट नपिउन, खैनी नखान उसले प्रोत्साहित गर्दथ्यो । कसरी अल्लाहसँग प्राथना गर्ने, हात कसरी धुने आदी सबै कुरा सिकाउदथ्यो । यस्ता कुराले उसको रेडियो निकै लिकप्रिय भयो । तर पछी त्यही लोकप्रियताको फाइदा उठाउदै रेडियो मार्फत टेलिभिजन नहेर्न उर्दी जारी गर्न थालियो । संगित नसुन्न र फिल्म नहेर्न मानिसहरुलाई मनसिक दबाब दिन थालियो । पाप कर्मकै कारण भुकम्प तथ बाढी पहिरो आउने कुरा जिकिर हुन्थ्यो ।

कुरान र हडिथ (मुस्लिमहरुको दोस्रो महत्वपुर्ण धार्मिक शास्त्र) का कुराहरुलाई उसले आफ्नै पाराले व्याख्या गर्न थाल्यो र गाउँगाउँका अशिक्षित मानिसहरुमाथी प्रभाव बढाउन थाल्यो । उसको कुरा सुनेर प्राय : पिछडिएका वर्गहरु निकै अशावादी हुन्थे ।

Wednesday, November 12, 2014

गजल ४७

मलाई मन छ प्यारा केबल तिम्री हुन
छाडेर दुनिया सारा केबल तिम्री हुन

मनभित्र उर्लेकोछ मेची कोसी कर्णालि
पुछेर आँखाको रारा केबल तिम्री हुन

बस् भनिदेउन सानु तिमी मेरी हौ भ'नि
बस्छु भएर सहारा केबल तिम्री हुन

Monday, November 10, 2014

उपन्यास - ह्वाइट केन


ह्वाइट केन र मेरा नाङ्गा आँखाहरु :-




मलाई आँखा नदेख्नेहरुको बारेमा कत्ती पनि थाहा छैन भन्दा फरक नपर्ला । उनिहरु सेतो टल्कने लठ्ठिले छामछाम छुमछुम गर्दै हिडेको मात्र देखेकी थिए अनि देखेकी थिए अरु कसैले पखुरा समातेर डोर्याएर हिडालेको पनि तर बाहिरी दृष्टी गुमाएकाहरु मनको दृष्टिले देखेर यतीसम्म महान कार्य गर्न सक्छन् भन्ने कुरा ह्वाइट केन पढेपछी मात्रै बुझे मैले ।

उपन्यासको मुख्य पात्र भास्वत । उसलाई एक एक गरेर पढ्दै जादा खुब अनौठो भान भैरह्यो मलाई । साच्चै, दृष्टिबिहिन हरु पनि यती धेरै आत्मविस्वासी हुन्छन् है ?

यदाकदा हिडडुल गर्दा बाटोघाटोमा मात्र होइन गाडिहरुमा पनि मैले ज्योती गुमाएका मान्छेहरु नदेखेको होइन । देख्थे । जब देख्थे तब एकोहोरो हेरिरहन मन लाग्थ्यो अनि सोच्थे कहाँ हिडेका होलान यिनिहरु ? कोही साथमा नलिइ कन एक्लई कसरी हिड्न सकेका होलान ? कसरी पहिल्याएका होलान् गोरेटोहरु ? कसरी ठहर्याउदा हुन् आफ्नै घरसम्म पुग्ने गोरेटो या कोही आउदो हो लिन र छोड्न ? आदी आदी ।

Wednesday, November 5, 2014

२२. कविता : हामी छोरी


उफ् हामी छोरि
फगत जन्मिए झै लाग्छ
र लाग्छ - पुरुषवादिको प्यास मेटाउन जन्मिएका हौ हामि
यदी होइन भने किन लादिन्छन् -
उनिहरुको आदेश हामी माथि
उनिहरुको इच्छा हामी माथि
अनी उनिहरुकै मनपरी हामीमाथी
चुपचाप सहनु पर्ने रे हामि
प्रतिवाद गरे - पोथी बासेको सुहाउदैन् भन्छन्

हामी रहरले होइन बाध्यताले जान्मिन्छौ
आमा बाको शिरमा पिरको भारी बोकेर जन्मिन्छौ
अनी जन्मिन्छौ पराइ घरको वंश चलाउने दायित्व बोकेर

भित्र “‘च्या च्या” मैले पहिलो आवाज निकाल्दा
बाहिर पिडिमा बसेका बा’ले
पुर्पुरोमा हात लगाउछन्
र भन्छन् - पिरको भारी थपियो मेरो

२१. कविता : अस्तित्वको खोजि


हामी आफै ठगिएका होइनौ
'ठग' भनिनेहरुले ठगेका हुन् हामिलाई
म ति 'ठग' हरुलाई
कठ्घरामा उभ्याउन चाहान्छु
र, दिलाउन चाहान्छु - कडा भन्दा कडा सजाए

सबै जमानाको कुरा गर्छन् यहाँ
आधुनिक जमानाले दिएको सहजताको कुरा गर्छन्
तर मलाई यो जमाना
फिटिक्कै मन परिरहेको छैन्

श्रीमान् जमाना आधुनिक आयो त
खै ! के दियो हामिलाई ?
न न्याय दियो
न अधिकार दियो
न दियो सुरक्षा कतै
झनझन त्रास थपिइरहेछ बरु -
बाबुद्वारा छोरी डराउनु पर्ने
दाजुद्वारा बहिनी जोगिनुपर्ने
अनि, सचेत रहनुपर्ने सधै ससुराद्वारा बुहारी पनि

Sunday, August 17, 2014

गजल ४६

जो कोहिले दिएको उपहार स्विकार गरेको मन पर्दैन्
र, मेरो हजुरलाई प्रेमको व्यापार गरेको मन पर्दैन्

रावणले हरेकै कारण रामले सिता त्याग गरिदिए
उसै झै चोखो प्यारमा शंका र विचार गरेको मन पर्दैन्

मेरो चञ्चले बानी देखी आजित परेसी उहाँ भनुहुन्छ -
प्रिया, मलाई एउटै गल्ती बारम्बार गरेको मन पर्दैन्

Wednesday, July 16, 2014

२०. कविता : सक्छस् भने गर मलाई बलात्कार !!

त्यो साझ हल्लिखल्ली खुब मच्चियो
त्यही हल्ला छिरेको रहेछ -
सदरमुकाम देखि
देविथानको साघुँरो गल्ली हुँदै
राप्ती छेउछाउको सकुम्बासी बस्तितिर
जहाँ बस्थे - दिनभरी नङ्ग्रा खियाएर
भरे बेलुकी पेट भर्ने गरीबहरु
जहाँ बस्थे - राजनितिको 'र' नबुझेका अबुझ सोझाहरु
अनी, त्यही बस्थे - माओवादी भनेका को हुन् ?
कस्ता हुन्छन् उनिहरु ?
भनेर सोध्ने अन्जान मनुवाहरु


दिनभरी मेला गरेर
थाकेका जवान युवतीहरु
चिच्याउदै थिए - झन् झन् चर्को आवाजसित
लाग्थ्यो - त्यो आवाज हैन चित्कार हो
र, त्यही चित्कारले 'बचाउ' 'बचाउ' भनिरहेछ
तर थाहा छैन् – त्यो चित्कारले
अस्तित्व बचाउ खोजिरहेछ ?
या जवानी ?

Tuesday, July 8, 2014

सम्झनामा आमा


उ हिजै देखी मलिन थियो । आँखाहरु रसिला देखिएका थिए । उसको अध्यारो अनुहार देखेर मैले सोधे - "बिशाल के भयो आज तिम्लाई ? एक्जाम बिग्रीयो क्या हो ?" कत्ती पनि चमक नभएको अनुहार भुइतिर निहुराउदै उसले सुस्तरी भन्यो - "दिदि, भोली हरिसयनी एकादशी । मेरो ममी बितेको दिन हो ।" यती भनिसक्दा उ रुला रुला झै गरिसकेको थियो । त्यसपछी मैले केहि कुरा गर्ने आँट गर्नै सकिन ।
सधै जसो म अफिसबाट फर्केपछी उ मेरै कोठामा हुन्थ्यो । घरी हसाउने गफ गर्थ्यो घरी उडाउने खालको । घरिघरी भन्थ्यो - दिदी मलाई पनि गजल लेख्न सिकाइदिनु न । तपाईंले जस्तै खत्रा खत्रा गजल लेख्छु म पनि । रेडियो सुनिरहेको बेलामा गजल प्रोग्राम आयो भने फोन नगरि सुखै दिदैन्थ्यो । त्यसैले पनि उ कोठामा भएको बेला गजल प्रोग्राम आउने बेला भएपछी कालिका एफएम ९१ मेगाहर्ज लगाउने गर्थे म । म सुत्नेबेलासम्म उ मसंगै हुन्थ्यो । हिजो उ मेरो कोठामा एकपटक पनि आएन फेरी मैले बोलाउन पनि सकिन । उ सुतिरह्यो आफ्नै कोठामा । हिडेन कही पनि कतै पनि ।

गजल ४५


बन्धक बनाई कती राख्छौ ? जसरि हुन्छ फुकुवा गराउ
चाहे लीलाम गर या राजिनाम , तर छिट्टै आफ्नि बनाउ 

लिखितम् धनीका नाम,फलानाकी नातीनि, फलानाकी छोरि
अनी, औठाछाप गरिदिन्छु , चाहिन्छ  भने  त्यो पनि लैजाउ

मैले जे देखे



अहिले विस्वभरिका मुलुकमा निकै चर्चा बटुलेको बिषय हो - विस्वकप २०१४ । खेलमा सहभागी नभएका देशहरुमा त खेलको रौनक यती छ भने अझ सहभागी भएका राष्ट्रहरुमा त नहुने कुरै भएन । सहभागी देशहरुमा आफुले जित्न पाए हुन्थ्यो भन्ने अभिलाषा हुनु कुनै नौलो कुरो होईन् तर अन्य देशका जनताहरुले पनि आ-आफुलाई मनपर्ने टिमको सपोर्टमा बाजी नै थाप्ने गरेको देख्दा आश्चर्य लाग्छ मलाई ।

यही विस्वकप २०१४ को बिषयलाई लिएर केहि कुरा गर्ने प्रयत्न गर्दैछु म यतिबेला । सन्दर्भ नेपाल र विस्वकपमा उपाधिको दाबेदार मानिएको टिम "अर्जेन्टिना" बिचको रहेको छ । हिजोका विर गोर्खालिहरुले गरेको उदाहरणिय र प्रशंसनिय कार्यको उपज आज हामी आफ्नो शिर ठाडो पारेर हिड्न पाइरहेका छौ । यो हाम्रो लागी गर्वको कुरो हो । केहि दिन अगाडी मैले सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा अर्जेन्टिनाले नेपाललाइ कस्तो नजरले हेर्छ र हामी नेपाली अर्जेन्टिनालाई कसरी पुजा गर्छौ भनेर लेखिएको केहि लामो स्टाटस पढे । त्यही स्टाटस पढिसकेपछी मलाई पनि मेरो मातृभुमीप्रती सम्बोधन गरेर केहि लेखु जस्तो लाग्यो र आज लेख्न खोजिरहेकी छु ।

Monday, July 7, 2014

मुक्तक ३८

तिमीले  जसरि  चटक्कै माया  मार्न  पनि  सकिछैन्
मुटुभरी  माया  छ , छैन्  भनि   टार्न  पनि  सकिछैन्
आखिर, मलाई  बचनमा  बाध्ने त तिमी थियौ प्यारा
तर,तिम्ले हार्यौ मैले आफ्नै बाचा हार्न पनि सकिछैन्

Friday, July 4, 2014

उपन्यास - आधा जून


आजसम्मको साहित्य यात्रामा मैले पढेको पहिलो राजनैतिक धारको कृती भनेको " प्रयोगशाला" हो र त्यसपछिको कृती "आधा जून" । राजनितिको 'र' सम्म पनि ज्ञान नभएकी म तर प्रयोगशाला कत्ती पनि बोरिङ्ग फिल नभैकन पढेर सकेकी थिए । त्यसैगरी मन तान्यो मेरो आधा जूनले पनि । 'रे' सम्मका कुरा थाहा थियो मलाई २०४६ सालको आन्दोलनको बारेमा । त्यै पनि बुढापाका या उक्त आन्दोलनलाई देखेका र भोगेका केहि मानिसहरुको मुखबाट सुनेका कुरा मात्र हुन् । २०६२ / ६३ को आन्दोलनलाई आफैले देखेको मात्र होईन् भोगेको पनि हो र स्वयंम आफु पनि समाहित भएको कारणले पनि प्रयोगशाला निकै चाखिलो मानेकी थिए मैले तर अफुले नदेखे पनि नभोगे पनि आधा जून पढ्दा निकै एक्साइटेड भए म । प्रयोगशालामा माओवादिको समग्र नालिबेली प्रस्तुत गरिएको छ भने यसमा पात्र सञ्जयको जिवनयात्रा र भोगाईको तर्फबाट ०४६ सालको आन्दोलनलाई प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरिएको छ ।


यस उपन्यासमा पात्र सञ्जयले नायकको भूमिका निर्वाह गरेका छन् भने रिता र तृष्णा नायिकाको रुपमा उभिएका छन् । विशेषत सञ्जयले एसएलसी पास गरेपछी उच्च शिक्षाको क्रममा व्यतित गरेको जिवनयात्रालाई प्रस्तुत गरिएको छ । त्यही जिवनयात्रा सँगसँगै 'कम्युनिष्ट आन्दोलनको एउटा धारको सिर्जनाबारे राम्रो दस्तावेज बनेको छ यो उपन्यास' (- नारायण ढकाल ) ।

१. गीत


हत्केलामा आशु थापि, पिउन पनि सकिएन्
चाहेसरी जिन्दगी यो, जिउन पनि सकिएन्

पाइदैन    जिवनमा , हासो  खुशी  देखेजस्तो
भोग्नैपर्ने रैछ आफ्नो, निधारमा लेखेजस्तो
यदी दु:ख भाग्थ्यो भने, मैले घण्टी बजाएर
बजाउ थे घण्टौ  सम्म , फूलपाती  चढाएर

फूल हो यो जिन्दगानि , फूलेपछी  झर्नैपर्छ
प्रकृतिको  रित  नै  हो, आखिरिमा मर्नैपर्छ 
उकालो र  ओरालो  त ,  गर्नैपर्छ  अनगिन्ति
कैले हासो कैले आशु, यस्तै रैछ जिन्दगानि

हत्केलामा आशु थापि, पिउन पनि सकिएन्
चाहेसरी जिन्दगी यो, जिउन पनि सकिएन्

(पहिलो प्रयास )

Monday, June 30, 2014

यो संसारमा मेरी आमा जस्तो दु:खी अरु कोही छैन् ! (खण्ड 'ग')


खासै पढ्न मन नलागे पनि एक्जाम राम्रै गरेको आभास भयो मलाई । अबको खाली समय के गरेर बिताउने ? भनेर साथिहरु छलफल गर्न थाले - धेरैको सोच कम्प्युटर सिक्छु भन्ने भयो । म बिचरी के सिक्नु ? मन त थियो नि कम्प्युटरका किबोर्ड माथी औंला राखेर आफ्नो मनको भावना सरर लेख्न तर कर्ममा त्यसरि किबोर्ड छुन लेखेको होला कि नहोला भन्ने मै दोधार थिए म । केहि दिन लगत्तै मेरै घर अगाडिको बाटो हुँदै साथीहरु पर्साढाप बजारतिर कम्प्युटर सिक्न जान थाले ।

गहुँ भित्र्याइसकिएको थियो । फापर ठटाउन बाकिँ थियो । मेरो काम त्यही भयो । दिनभरी फापर ठटाउने , उडाउने, बनाउने र थन्क्याउने । अरुले कम्प्युटरका किबोर्डमाथी आफ्ना औंलाहरु कसरी छिटो दगुराउने भनेर सिक्दा मैले कसरी फापर छिटो उडाउने भनेर सिके - फरक यत्ती न हो ।

Sunday, June 29, 2014

गजल ४४

पहिले अथाहा प्यार् गरेको भान गरायो पिरतिले
त्यसपछि , अपराधी जानाजान गरायो पिरतिले

आफ्नै प्रेमिको दिल चोरिएको अभियोग लगाएर
रिट पर्नु अगावै , जेल   चलान   गरायो पिरतिले

Tuesday, June 24, 2014

उपन्यास - समर लभ


२१औँ शताब्दिका युवा पुस्ता माझ मात्र होइन उमेरले बुढेसकाल लागेका तर मन तरुनो छ भन्नेहरुको पहुचसम्म लोकप्रिय बनेको उपन्यास "समर लभ" पढ्ने मन भयो मलाई पनि । मागेर पढ्ने बानी छैन् मेरो तसर्थ किनेरै पढ्न चाहे र चाहना पुरा पनि गरे । अरुको मुखबाट चर्चा सुने अनुसारको मिठास भने लागेन मलाई किनकी उपन्यासमा जुन औपन्यासिक मिठास हुनुपर्छ त्यो मिठासको कमी छ । एउटी गृहिणिले आफ्नो मनको बेदना या सुखान्त क्षणहरुलाई जसरि कापिका हरफहरुमा जस्ताको त्यस्तै ओकल्ने गर्छिन् ठिक त्यसरि नै लेखकले पनि वास्तविकतालाई हु बहु उतारे झै देखिएको छ । उपन्यास भनेको एउटा साहित्यिक विधा हो यो हामी सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो तर साहित्यिक विधामा हुनुपर्ने साहित्यिक समायोजको अभाव छ "समर लभ" मा । “सुबिन भट्टराई” साहित्यमा निखारिन बाकिँ नै छ भन्ने स्पष्ट झल्को दिएको छ उपन्यासले ।

हिजोआज प्रेममा नपरेका मान्छेहरु भेट्न मुस्किल मात्रै होईन् असम्भव प्राय : नै छ भन्दा खासै फरक नपर्ला । हो, यही प्रेमिल दुनियालाई मध्यनजर गरेर लेखियको यस उपन्यास प्रेम गर्नेहरुको लागी अत्यन्तै प्यारो साबित भएको तथ्य शत प्रतिशत सही हो । उसो त सुबिन आफु पनि भर्भराउदो युवा भएकोले अर्को युवाको मन बुझ्ने खुबिले हो या आफु पनि स्वयम प्रेममा परेको अनुभुतिले हो ? खै ! के हो थाहा भएन तर प्रेमका प्रसङ्गहरुले आफ्नै अनुभवलाई उतारे जस्तो भान हुने रैछ कता कता भने कतै आफैलाई बुझेर लेखे झै आभास पनि हुने रैछ । हामी जस्तो सामान्य पाठकले पनि नअन्कनाइकन पढ्न सकिने एकदमै सरल छ भाषा । यस्तो लाग्छ सायद यही सरताले पनि उपन्यासलाई लोकप्रिय बन्न थप सहयोग गरेको छ ।

Friday, June 20, 2014

तिर्न नसकेको गुन


समय पुष माघको तुसारे र ठिर्याहट मौसमको थियो । दुबै आखाँबाट बरबर्ती आशुका ढिका खसिरहेका थिए । मान्छेहरुको हुलमिल थियो । सबै आ-आफ्नै धुनमा व्यस्त थिए । तर म ? म पनि व्यस्त नै थिए तर रुनमा व्यस्त थिए म । आफ्नो भाग्य धिक्कार्दै बस्नमा व्यस्त थिए म र खुब व्यस्त थिए निर्दयि भगवानलाई गाली गर्नमा । यि सबै सबै केबल मनको आधिलाई शान्त पार्न खोज्ने उपाए मात्र थिए तर वास्तविकता वास्तविक नै थियो । त्यही वास्तविकताले गर्दा नै म रोइरहेकी थिए । दुइ हातले मुख छोपेर रोइरहेकी थिए ।

हाम्रो कलेजको प्रशासन भवन दोस्रो तलामा थियो र प्रशासन भवनको ठिक अगडिको कोठा कक्षा ११ को व्यवस्थापन संकायको कोठा थियो । त्यही कोठा अगाडी उभिरहेकी थिए म । आज एक्जाम फर्म भर्नी अन्तिम दिन । साथीहरु सबैले फर्म भरेर घरतिर लागिसके तर म उभिरहेकै छु । मौन छु । अस्थिर छु । न बोल्न मन छ कसैसँग न घरतिर जान नै मन छ । जब आखाँ अगाडी कुनै पनि उपाए देखा पर्दैन तब रुनु बाहेक अरु विकल्प नै केहि नहुदो रहेछ ।

Thursday, June 19, 2014

गजल भिडियो

पोखराका गजलकार अर्जुन दृष्टी पौडेल को डिजाइनमा मेरो गजल भिडियो

फुच्ची जमुना VS प्रदिप खनाल "अपेक्षा"

सामुदायिक रेडियो विजय एफएम १०१. ६ मेघाहर्जको  कार्यक्रम "गजल मञ्च" मा कार्यक्रम प्रस्तोता सुर्य प्रकाश भुषाल दाजु को साथमा गैडाकोटका गजलकार प्रदिप खनाल "अपेक्षा" र म फुच्ची जमुनाको सवाल जवाफ

फुच्ची जमुना VS अर्जुन दृष्टी


पोखराका गजलकार श्री अर्जुन दृष्टी पौडेल र म (फुच्ची जमुना) बिचको सवाल - जवाफ भिडियो अर्जुन जि कै डिजाइनमा ।

पुस्तक समिक्षा : "धमिलिएका डोबहरु" नियाल्दा


१. विषयप्रवेश :
गजल कविता विधाअन्तर्गतको उपविधा हो । नेपाली साहित्यमा मोतीराम भट्टबाट प्रारम्भ भएको गजल लेखन परम्पराले अनेकौँ उतारचढाव भोग्दै वर्तमानसम्म आइपुगेको छ । प्रेमिकासँगको वार्तालापमा सीमित गजलको पहिचानले अहिले आफ्नो आयाम विस्तार गरेको छ । साहित्यका नौवटै रस - प्रेम, दया, माया, घृणा आदि भाव, राजनीति, धर्म, इतिहास, शिक्षा, समाज आदि विषय, क्षेत्रलगायत यावत् विषयमा गजल लेख्न थालिएको छ । वर्तमानमा सबैभन्दा धेरै लेखिने रचना नै गजल बन्न पुगेको छ । तसर्थ, यसले छुट्टै विधाको मान्यताका लागि टाउको उठाउन खोजेको देखिन्छ ।

नेपाली गजलका लागि चितवन निकै उर्वर भूमि सावित भएको छ । ६० को दशकबाट चितवनले फुुटकर र कृतिगत रुपमा प्रशस्त गजल पाउन थालेको छ । खासगरी, चितवनमा एफएम रेडियोहरुको स्थापनापछि गजल क्षेत्रमा विशेष चहलपहल सुरू भयो । रेडियोबाट गजल सुनाउने र सुन्ने परम्पराको थालनीसँगै चितवनको साहित्यिक माटोलाई ढपक्क ढाकेको पाइन्छ ।

इतिहासलाई स्मरण गर्दा गजलमा दोहोरी प्रारम्भ गराएर सिजर्नी एफएमको लोकप्रिय कार्यक्रम ‘अनुराग’का कुशल प्रस्तोता अर्जुनमणि पौडेलले नयाँ प्रयोगको प्रारम्भ गरे । प्रेमविनोद नन्दन र शीतल कादम्बिनी, रावलकृष्ण र अजिता अधिकारीजस्ता स्रष्टाहरुको सवाल–जवाफयुक्त गजलवाचनले विशेष आकर्षण प्रदान ग¥यो । यस्तो पृष्ठभूमिमा विकसित चितवनको माटोले प्राप्त गरेको छ, सवाल–जवाफयुक्त सिंगो गजलसंग्रह ‘धमिलिएका डोबहरु’ । स्रष्टा रामकृष्ण पौडेल अनायास र फुच्ची जमुना को लेखनीबाट सिर्जित प्रस्तुत कृतिले नेपाली गजलको इतिहासमा नयाँ गोरेटो कोरेको छ ।

“धमिलिएका डोबहरू”मा समुन्द्रपारिको प्रेम

नेपाली गजल साहित्यमा एउटा फरक शैलीको रूपमा चितवनका दुई प्रतिभाको एउटै कृति गजलमा सवाल-जवाफको सयुक्त सङ्ग्रह प्रकाशन हुनु चितवनको गजल इतिहासमा पहिलो कृति हो । यस कृतिले निश्चित रूपमा एउटा सकारात्मक सन्देश दिनेछ समाजलाई र गजलकारिताको क्षेत्रलाई । मान्छेका मनहरू कसरी ? कहाँ ? रूपान्तरित हुन्छ त्यो समयको कुरा हो । मैले चिनेका यी दुई प्रतिभा गजलकारहरू "रामकृष्ण पौडेल "  र "फुच्ची जमुना" नेपाली गजलका तिख्खर प्रतिभा हुन् । सृजनाको आगो बोकेर प्रत्येक गाउँ वस्तीहरूमा काव्यिक चेतना भर्न सक्ने यी प्रतिभाशाली गजलकारहरू संवेदनशील हुन् । अक्षर यात्राहरूमा र समयका पाउहरूलाई क्षतिपूर्ति दिनसक्ने सम्भावना छ यी प्रतिभाहरूसँग ।

बालसंमरण - बाल्यकालका पदचापहरु




आफ्ना बाल्यकालका दिनहरु एकएक सम्झिन निकै कठिन हुन्छ । तर तिनै सम्झन नसकिने यादहरु नै जिन्दगी अवधिभरमा सबैभन्दा प्यारा लाग्छन् । जो कसैले पनि आफ्नो बाल्यकालका संमरणहरु ताजा राखिरहन चाहन्छन् - आफ्नो मानस्पटलमा तर यहाँ खगेन्द्र संग्रौलाले त जिवन्त राख्ने प्रयास गरेका छन् - कृती "बाल्यकालका पदचापहरु" मार्फत । सम्झदा पनि भित्रैदेखी छुट्टै खुशीको आभाष भएर आउछ । बाल्यकालका ति दिनहरु - बोले पनि मिठो, नबोले पनि मिठो । हासे पनि मिठो , रोए पनि मिठो । साच्चै, जे गरे पनि मिठो ।

Wednesday, June 18, 2014

मुक्तक ३७

एक पटक आफैले आफ्नै मनलाई सुझाएर हेर प्यारा
चित्त बुझेन भने तस्बिरमा आखाँ जुधाएर हेर प्यारा
सुखै सुख भन्दिन म तर अपार खुशी दिनेछु अवश्य
यदी पत्यार लाग्दैन भने दिलभित्र थुनाएर हेर प्यारा

Tuesday, June 17, 2014

मुक्तक ३६

म कसरी भनु ??? यो मनमा माया कती छ भनेर
न त देखाउन सक्छु सागरको पानी जती छ भनेर
तिम्रो र मेरो छुट्टै संसार बसाउने रहर छ सानु
खै ! कसरी देखाउ तिम्रो हुने चाहाना यती छ भनेर

मुक्तक ३५

मैले पुज्ने भगवान, केबल  एउटा हौ तिमी
म त तिम्रो पुजारी हुँ, मेरो  देउता  हौ तिमी
मेरो नसानसामा तिम्रो प्यार बग्न थालेपछि
हरेक बिहानिको प्राभातकालिन उषा हौ तिमी

प्रियतमको नाउँमा एउटा पत्र

मिती : ३ असार, २०७१
  मंगलबार

प्रिय, 
                   मुटुभरिको असिम प्यार साथै अमिट सम्झनाका कोसेलिहरु तिमीलाई…….।

तिमी कुसल, मंगल छौ भन्ने पुर्ण आशामा छु र म पनि यता सकुसल नै छु - तिम्रो प्यारको कृपाले । मन बाध्न कैयौ कोसिस गरे । तर, अह ! सक्दै सकिन र यो पत्र कोर्ने प्रयास गरेकी छु । म आफैलाई थाहा छैन् - यो पत्र तिम्रो र मेरो प्यारको खातिर पहिलो पत्र हो या अन्तिम ?

प्रिय, 
         जब हामी बिचको सामिप्यता प्रगाढ हुँदै थियो तब मैले भनेकी थिए - 'मलाई माया देउ । केबल माया मात्र । यती माया देउ कि जुन मायामा भुलेर म आफ्नो मनको छट्पटिलाई साम्य पार्न सकु र निभाउन सकु बलिरहेको मनको आगो ।' तर तिमीले उल्टो बुझ्यौ या समय आफ्से आफ् उल्टियो मैले चाल पाइन । तिमीलाई प्रेम गर्नुमा मेरो कुनै स्वार्थी खेल थिएन, न छ , न हुनेछ भोली ।

Sunday, June 15, 2014

मुक्तक ३४

पलपल रुवाइ रहने यो संसार बहिस्कार
मलाई छट्पटाउने तिम्रो प्यार बहिस्कार
पुरा पुर शंका छ - यो केबल नौटंकी हो
हो, त्यही झुटो प्रेमको आधार बहिस्कार

Thursday, June 12, 2014

न भेटिदो रहेछ अस्तु ..... !!!

जब वनमा आगो लाग्छ तब सारा गाउँभरी हाहाकार मच्चिन्छ । आगो निभाउन जानेहरु तछाड मछाड गर्दै दगुरिरहेका हुन्छन । त्यतिबेला, साना नानिबाबुहरुले सोच्दा हुन - हाम्रा बा आमाले हामिलाई रमिता देखाउन किन लग्दैनन् ?? उसैगरी आगो लाग्छ कोमल हृदयमा पनि ! त्यसबखत न देखिन्छ जलिरहेको मन न देखिन्छ धुवाँको मुस्लो ! बस् देखिन्छ - सहन नसकेर आखाँबाट बगेका नुनिला पानीका ढिकाहरु ! तर त्यतिबेला सबै मौन बसिदिन्छन् । कसैले देखे पनि या नदेखे पनि मन त आखिर जलिरहेकै हुन्छ ! तर बिडम्बना - न भेटिदो रहेछ खरानी न भेटिदो रहेछ अस्तु ..... !!!

गजल ४३


जब पत्थर झै साह्रो त्यो दिल हुनेछ
त्यसपछि, भेट हुन मुस्किल हुनेछ

म जादैछु अब, टाडा, धेरै - धेरै टाडा
बिदाईको बेला आखाँ टिल्पिल हुनेछ

तिमीलाई कस्तो हुन्छ ? मलाई थाहा छैन्
तर, यो मन् तिमी बिना शिथिल हुनेछ

आशुको भेल छेक्न लाईन्न बाधँ कतै
त्यहाँ, छेक्न काफी आखाँकै डिल हुनेछ

ढुङ्गा मा ढुङ्गा ठोक्किदा आगो बले जस्तै
प्यार् प्यार् ठोक्किदा दुनिया झिल्मिल हुनेछ

Wednesday, June 11, 2014

मुक्तक ३३

आमाले सोध्नु भयो हिजो - कस्तो छ छोरी ? तिम्रो खबर भनेर
अह ! मैले भन्नै सकिन् - प्रेमले पारेको छ गहिरो असर भनेर
हिड्नुछ, अझै हिड्नुछ र पुग्नुछ - टाडा, कोसौ टाडाको ठाउँ
तर,थाहा छैन ठाउँ कस्तो छ ? कस्तो छ जिन्दगीको सफर भनेर

जिवनी - जिवन काँडा कि फूल ?


जिवन आफैमा अपरिभाषित छ तसर्थ यो जिवनलाई परिभाषित गर्ने दुष्साहस गर्न म चाहान्न । अह ! कदापी चाहान्न । समग्र जिवनलाई घाम र पानी, मिलन र विछोड, दु:ख र सुख, आशु र हासो यस्तै यस्तै गरी विभिन्न तरिकाले तुलना गर्ने गरिन्छ । यस्तै गरी “झमक घिमिरे” ले पनि समग्र जिवनलाई काडा र फूल सँग दाजेर हेरेकी छन् । सर्वप्रथमत: यो अवर्णनिय र साहसिलो कार्यको लागी झमक प्रती सलाम चढाउन चाहान्छु म ।

सम्झदा पनि आङ जिरिङ्ग भएर आउछ । साच्चै मान्छेलाई कस्तो - कस्तो परिस्थितिको सामना गर्नुपर्छ हगी ?

भन्ने हरुले त भनि दिन्छन् - पुर्व जन्मको पाप हो भनेर
कसैले यसैपनि भनिदिन्छन् भ गवानको अभिसाप हो भनेर
आखिर छोरा र छोरी जन्माउदा को प्रसव पिडा त एकै हो
तर,किन भन्छन् -छोरी अलक्षिनी छोरो फलिफाप हो भनेर

तीन सन्तान मध्य जेठो सन्तानको रुपमा जन्मिएकी झमकको जिवनी पढिसकेपछी आफ्नो तेस्रो नेत्र खुलेको आभाष भयो मलाई । संसारकै सबैभन्दा अभागी मान्छे भन्ठान्थे म आफुलाई र धिक्कार्थे हरबखत आफुले भोगिरहेको नियतिको खेललाइ तर होईनरहेछ । म त धेरै भाग्यमानी मान्छे पो रहेछु ।

खै ! झमकसँग के छ / थियो ? न बोली छ / थियो ? न हातखुट्टा सबल छ / थिए ? न थियो पारिवारिक सपोर्ट न थियो सामाजिक सद्भाव ? उनि हरेक कुरामा असक्षम थिइन् तर सक्षम भिइन सोचाइमा । जती सक्षमता उनका सबल बा र आमा मा पनि थिएन् न थियो ति गाउँलेहरुसँग ?

Monday, June 9, 2014

तिम्रो प्यारको भेल उर्लिएपछी……!!


मैले त्यतिबेला तिमीलाई खुब सम्झिए , जतिबेला त्यो सानो भाईलाई कसैले सोध्यो - 'बाबु, ममिको याद आउछ कि नाइ ?' भनेर । 'आउछ नि । किन नआउनु' भनेर उ रुन्चे अनुहार पार्दै भित्र पस्यो । फरक यही छ - आमाले छोडेर जादा उ नौ वर्षको थियो , तिमी छ वर्षको थियौ । अरु सबै उस्तै छ । सबै परिस्थितीहरु उस्तै । तिमीलाई जस्तै उसलाई पनि हजुर आमाले हुर्काउनु भयो , बढाउनु भयो र पढाउनु भयो । तिमीलाई जस्तै गरी उसलाई पनि हजुरआमाले 'एकादेश ……' को कथा सुनाउनु हुन्थ्यो रे । तर एउटा फरक छ यहाँ -तिमीलाई हुर्काउने तिम्रो हजुरआमा आकाशको तारा हुनुभयो भने उसकी हजुरआमा यही धर्तिको सेतो फूल झै फुलिरहनु भएको छ अझै ।

मलाई थाहा छैन् - त्यो परिस्थिती कस्तो हुन्छ भनेर । सायद मेरो विचारमा फरक त अवश्यै हुनेछ

Thursday, June 5, 2014

गजलसङ्ग्रह - नियतिको खेल यस्तै


कहिले मिलन कहिले विछोड, कहिले हासो कहिले आशु, कहिले सुख त कहिले दु:ख आखिर यस्तै हो नियतिको खेल । यिनै यस्तै परिधिमा केन्द्रीत रहेर कोरिएका छन् प्रत्यक गजलका शेरहरु । जम्माजम्मी १०१ वटा गजल रहेको यस कृती १२९ पृष्ठको छ । अगाडिका २८ पृष्ठ शुभकामना र भुमिकाले कब्जा गरेको छ ।

'नियतिको खेल यस्तै खेल्यो जिन्दगिले
जित भन्दा हार धेरै झेल्यो जिन्दगिले'

आमा ! …… घाटी थिचेर किन मारिनौ मलाई ?


जतिबेला म सानै थिए त्यतिबेला सानो थियो मेरो मनस्थिती पनि । मलाई जन्मदिने मेरी आमाले नै स्वयम भन्ने गर्थिन मलाई कि - "तलाई मैले जन्माकै हैन । मैले जन्माकाँ त दाइ र दिदिहरु हुन । तलाई त रापतीपारी जंगलमा भेट्टाएर लेरा'को हो ।" मेरो बाल मस्तिष्कमा यो कुराको गहिरो छाप पर्‍यो । आमाले भनिसकेपछी दाइ र दिदिहरुले भन्न के बाकिँ राख्थे र ? जब म रुन्थे तब सबैले एकै स्वरमा भन्थे - "त जाबी हाम्री नै हैनस् । कसकी होस् कसकी ।" यो सुनेसी म झन रुन्थे र रुदै भन्थे - " मलाई रापतीपारी भेट्टाएको भए किन ले'राको त घर ? उतै घाटी थिचेर मारिदेको भए हुन्थ्यो नि ।" विस्तारै - विस्तारै दिनहरु ढल्किदै गए । दिनहरु संगसँगै म पनि हुर्किदै गए । मलाई थाहा थियो म मेरी आमाको कोखबाट जन्मेकी हुँ भनेर तर आमाले म जन्मदाको प्रसव पिडा बिर्सिइन या के भयो मलाई थाहा भएन तर आफैले नौ महिनासम्म कोखमा राखेर जन्मदिएको आफ्नो सन्तानलाई किन त्यसो भन्निन मेरी आमाले ? त्यो पनि एक दुइ पटक होइन पटक पटक ।

Thursday, May 29, 2014

गजल ४२


जती - जती सपनाहरु अधुरा हुनेछन्
सोच्दैछु एकदिन त पक्कै पुरा हुनेछन्

जब,धर्ती छोडेर आमा आकाशमा जान्छिन्
तब, सबै सन्तानहरु टुहुरा हुनेछन्

आमा मरेसी बाले अर्की आमा भित्र्याउछन्
तत्पश्चात्, गाउँभरी मर्दका कुरा हुनेछन्

उफ् बा मरेसी आमाले श्रीङ्गार गरिन् भने
तीनै गाउँलेहरुका कुरा छुरा हुनेछन्

अब त्यसरि सहदैनन् सहनै चाहान्नन्
हो, जमाना सँगै नारिहरु सुरा हुँदैछन्

Wednesday, May 28, 2014

आख्यान - पानीको घाम


“पानीको घाम” माथी छरिएका मेरा पाठकिए नजरहरु :


अमर न्यौपाने व्दारा लिखित आख्यान कृती "पानीको घाम" माथी सयर गर्न खोजिरहेकी छु म यतिबेला । छुट्टाछुट्टै १९ वटा शिर्षकमा अनुबन्धित छ यो आख्यान । आख्यानको स्थान नेपालगन्ज र पात्रहरु नेपालगन्ज बासिलाई उतारिएको छ । स्थलगत अवलोकन व्दारा लेखिएको हुनाले आख्यान काल्पनिकताको धरातलबाट मुक्त छ ।

समाजमा सुरुप नारिहरु असुरक्षित छन् तर कुरुप नारिहरु सुरक्षित छन् । उनिहरुलाई कसैको सुरक्षाको जरुरत पर्दैन् । एउटी युवतिलाई बा, आमा, दाजुभाइ, लोग्ने, प्रेमि, प्रसासन , सेना- प्रहरी , भागवान कसैले पनि दिन नसकेको सुरक्षा कुरुपताले दिन्छ भन्ने भाव व्यक्त गरिएको आख्यान शिर्षक 'उ असुरक्षा मान्छे' ले निकै मन तान्यो मेरो । आखिर सुन्दर हुन रहर कसलाई पो हुँदैन र ? तर आफ्नो ज्यान र जवानिको सुरक्षाका खातिर कुरुप हुनु भनेको बरदान सावित हुनु जस्तै हो किनकी खुला आकाश मुनी निवस्त्र उत्तानो परेर सुतुरहेकी 'सुन्दरि' (पात्रको नाम ) को छेउमा ब्युझिदा भुस्याहा कुकुर टासिएर सुतुरहेको हुन्छ तर लोग्ने मान्छेको नजरसम्म पनि परेको हुँदैन् ।

Tuesday, May 27, 2014

उपन्यास - कर्णाली ब्लुज


बुद्धिसागर को “कर्णाली ब्लुज” माथीको पाठकिए टिप्पणी :

जुन कुनै कृती पढिसकेपछी अगाडिको पेजमा रातो पेनले साइन गर्ने गर्छु म । पढी सकेपछी ठिकै लाग्यो भने एउटा साइन, राम्रो लाग्यो भने दुइ वटा साइन र उत्कृष्ट लाग्यो भने तीन वटा साइन ।

यो उपन्यास हर्षबहादुरको जिवन वरिपरी रहेर लेखिएको छ । उसको बालापन देखी युवावस्थासम्मको समग्र जिन्दगीलाई निकै मसिनो गरी केलाईएको छ । हर्षबहादुर - वृषबहादुर को छोरो । एक्लो छोरो । आमा, बा, दिदी र भाई गरी जम्मा चार जनाको सानो र सुखी परिवार छ उनिहरुको । जहाँ हर्षबहादुरका बा डाक्टर हुनुहुन्छ । उनिहरुको परिवारमा ममता दिदिको ममताले निकै सर्हानिय भूमिका खेलेको छ । उनि पर्वतिकी साथी हुन् र पनि पारिवारिक सदस्य भन्दा कम थिइनन् तर यो आत्मियता रहनुले पनि स्पष्टै थाहा हुन्छ कि उनिहरुको परिवार कती मिलनसार र मायावी छ भनेर । आफ्नो जिन्दगीदेखी थकित छिन ममता । आफ्नै जन्मदाताले गरेको अपहेलनाले उनको कालीलो मस्तिष्कमा नराम्रो प्रभाव परेको छ ।

पैसा पाएको दिन ममता दिदी हाम्रा बालाई रातो रिबन ल्याइदिनु भन्थिन् । बाले चुपचाप ल्याइदिनु हुन्थ्यो । "क्यार्छेउ दिदि, यत्तिका रिबन ?" म सोध्थे ।
"एकदिन यिनैमा झुन्डेर म र्छु " भनेर एकछिन चुप लाग्थिन् ।

यो वाक्यांशबाट नै थाहा हुन्छ कि ममता दिदिको जिवन र ज्युनुसँगको समग्र दृष्टिकोण । आखिर, उनले भने झै नै उनि चाडै नै मर्छिन तर रिबनमा झुन्डिएर हैन ज्वरोले थला पारेर । आमा बाले औषधोपचार नगरेर ।

यहाँनिरको यो प्रसंगले मेरो मुटु हल्लिएको थियो जहाँनिर मगर मामाले भन्नु भो - ममताले खाल्डोमा पुर्ने बेला श्वास फेरेकी थिइन् ।

हर्षबहादुर पढ्नमा लद्दु छ तर चकचक गर्न खुब तेजस्वी छ । पढ्दापढ्दै दिदी पार्वती पोइला जान्छिन । यस घटनाले बा आमाको मनमा पहिरो जान्छ । त्यसपछी हर्षबहादुरको परिवार कालिकोट बसाइ सर्छ । कालिकोटबाटै उसले एस एल सि पास गर्छ र उ काठामाण्डौ पढ्न जान्छ । काठमाण्डौ बाटै +२ पास गर्छ र ब्याचलर दोस्रो वर्षमा पढ्दै छ उ अहिले । यही बेला उसको हातमा एउटा चिट पर्छ । जहाँ लेखिएको हुन्छ -'तुरुन्त कोहलपुर टिचिङ हस्पिटल जाने । ड्याडी बिरामी हुनुहुन्छ । २:३० मा फोन आएको थियो ।' उ तुरुन्त हस्पिटल पुग्छ । बा बिरामी हुनुहुन्छ । बेडमा सुतिरहनु भएको हुन्छ । बा'को पिरले आमा बिरामी झै हुनुहुन्छ । बा लाई सन्चो नहुने थाहा पाएपछी मनको घिट्किसो नातिको मुख हेर्ने रहर पुरा गरिदिन सुर्खेत लईजादै गर्दा बाले बाटोमै अन्तिम हिक्का छोड्नुहुन्छ ।